Toekenning van de zetels

De Grondwet bepaalt dat de verkiezingen in België verlopen volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Hoe meer stemmen een lijst krijgt, hoe meer zetels ze krijgen in de gemeenteraad.

Stemcijfer bepalen

Om de zetels te verdelen onder de lijsten bepaalt het hoofdbureau voor elke lijst eerst het stemcijfer. Dat doet het bureau door alle geldige stembiljetten voor een bepaalde lijst op te tellen.

Als voorbeeld vindt u hieronder het totaal aantal geldige stemmen per lijst.

De verdeling van de zetels onder de lijsten

Het hoofdbureau deelt het stemcijfer van iedere lijst achtereenvolgens door 1; 1,5; 2; 2,5; 3,… enzovoort. Dit is het IMPERIALI-systeem. Het hoofdbureau rangschikt de quotiënten in de volgorde van hun belangrijkheid, totdat er voor alle lijsten samen zoveel quotiënten worden bereikt als er leden te kiezen zijn.

Om de zetels te verdelen, worden de resultaten van de delingen over alle lijsten heen gerangschikt. Er wordt 1 zetel toegekend in de volgorde van de resultaten totdat er geen zetels meer toe te kennen zijn.

Voorbeeld

Het gaat om een kleine gemeente waar 13 zetels te verdelen zijn door 2000 kiezers.

1. Deel het aantal stemmen per partijlijst door 1; 1,5; 2; 2,5; 3,…

2. Voor het vervolg telt de deling door 1 niet. Doorstreep de eerste regel (:1).

In onderstaande tabel zijn de 13 hoogste resultaten aangeduid (vet gemarkeerd). Elk van deze quotiënten levert een zetel op.

Verdeling

Rangschikking

De rangschikking van de resultaten van de deling geeft 940 / 1,5 = 626,5. Die wordt gevolgd in de rangschikking door 470; 376; 320; 313,3; 268,5; 240; 235; 208,5; 206; 192; 188 en 180.

In het voorbeeld hierboven heeft

• partij A 3 verkozenen (320, 240 en 192);
• partij B 1 verkozene (206);
• partij C 8 verkozenen (626,5; 470; 376; 313,3; 268,5; 235; 208,5 en 188);
• partij D 1 verkozene (180).

Aanwijzing van de verkozenen

In het Belgische kiessysteem kunnen kiezers, als ze willen, een voorkeurstem uitbrengen voor een of meerdere kandidaten van eenzelfde lijst. Zo beïnvloeden ze hoe de zetels tussen de verschillende kandidaten worden toegekend.
 
Willen kiezers geen voorkeurstem uitbrengen? Dan kunnen ze voor de lijst stemmen. Dat doen ze door een lijststem uit te brengen in het vakje dat bovenaan de lijst staat.
 
Het totaal aantal lijststemmen wordt door 2 gedeeld. Daarna gaan die stemmen naar de eerste kandidaten van de lijst in functie van de volgorde waarin ze opkomen. Deze stemmen worden eerst toegevoegd aan de voorkeursstemmen verkregen door de eerste kandidaat totdat die kandidaat het verkiesbaarheidscijfer heeft bereikt.

Voorbeeld berekening van het verkiesbaarheidscijfer en aanwijzing verkozenen

De lijst die als voorbeeld dient is een onvolledige lijst die slechts 7 kandidaten heeft in plaats van de 13 toegelaten kandidaten.

We gaan terug naar het voorbeeld van hierboven. Er zijn 3 zetels toegekend aan de lijst.

Aantal lijststembiljetten: 50 / 2 = 25

Aantal naamstembiljetten: 430

Stemcijfer lijst: 25 + 430 = 455

Het stemcijfer van de lijst, 455, wordt vermenigvuldigd met het aantal zetels behaald door de lijst: 455 * 3 = 1365.

Hoe wordt het verkiesbaarheidscijfer van elke lijst berekend? Deel het totaal aantal bruikbare stemmen door het aantal toegekende zetels van de lijst. Vermeerder dat getal met 1. Dat betekent dus 455 / 3 = 151,67.

Hoe berekent het hoofdbureau het totaal aantal bruikbare stemmen? Het bureau vermenigvuldigt het aantal stemmen behaald door een lijst (lijst- en naamstemmen) met het aantal behaalde zetels van die lijst.

Heeft het bureau dit verkiesbaarheidscijfer bepaald? Dan verdeelt het bureau het totaal aantal stemmen onder de kandidaten. Het doet dit op devolutieve wijze in de volgorde van de voordracht.

Hoe berekenen ze dat totaal aantal stemmen? Ze vermenigvuldigen het aantal lijststembiljetten met het aantal zetels toegekend aan die lijst. Ze delen het resultaat door 2: (50 * 3) / 2 = 75.

Het bureau hoeft dan enkel nog de 75 stemmen te verdelen onder de kandidaten, volgens de orde van voordracht. Hoe worden die 75 stemmen verdeeld? Het bureau telt bij het aantal naamstemmen van elke kandidaat het aantal stemmen bij die nodig zijn om het verkiesbaarheidscijfer te bereiken.

Kandidaat C wordt dus verkozen met 200 stemmen, kandidaat A met 170 stemmen en kandidaat B met 105 stemmen.

Vanzelfsprekend zijn alle kandidaten van een lijst verkozen indien het aantal bekomen zetels overeenstemt met het aantal kandidaten van die lijst.

Voor elke lijst met één of meer verkozenen, worden de niet-verkozen kandidaten als opvolger aangeduid op dezelfde wijze als deze voor de rangschikking van de verkozen kandidaten.

Waneer de devolutie van de verkozenen voltooid is, wordt de andere helft van de pot gebruikt voor de devolutie van de opvolgers met de niet-verkozen kandidaten volgens dezelfde methode.